گل نرگس

- جامعيت دين خاتم:

 دليل عقلى;

[1] كه آن را با بيان چند مقدمه توضيح مى دهيم:
1. خداوند حكيم، آدمى را براى رسيدن به كمال نهايى و سعادت جاودانه آفريده است.
2. زندگى دنيا مقدمه ى زندگى آخرت، و سعادت و شقاوت ابدى در گرو چگونه زيستن در اين جهان است; يعنى اعمال و رفتار ما در رسيدن به سعادت يا محروم شدن از آن دخيل و مؤثّرند.
3. سعادتمندى در جهان آخرت، منوط به شناخت چگونگى رابطه ى اعمال با نتايج اخروى آن است; زيرا تا رابطه ى اعمال با نتايج اخروى آن ها و سعادت و شقاوت آدمى روشن نباشد، چگونه مى توان برنامه ى صحيح و همه جانبه اى براى زندگى اين جهان پى ريزى كرد؟
4. ابزار عمومى شناخت (حس و عقل)، از درك چگونگى روابط اعمال و رفتار دنيوى با نتايج اخروى ناتوان است.

جامعه اسلامى چگونه از داخل خودش آسيب مى‏پذيرد،

پيغمبر اكرم فرمود: انّى لا اخافُ عَلى‏ امَّتِىَ الْفَقْرَ وَ لكِنْ اخافُ عَلَيْهِمْ سوءَ التَّدْبيرِ من بر امت خودم از ناحيه فقر اقتصادى بيم ندارم، فقر امت من را از پا در نمى‏آورد ولى از يك چيز ديگر بر امت خودم بيمناكم و آن كج فكرى، بد فكرى، بد انديشگى، جهل و نادانى است. اگر مردم مسلمان، روشن‏بينى و دوربينى و آينده‏بينى و عمق‏بينى و ژرف‏بينى را از دست بدهند و ظاهربين بشوند آن وقت است كه براى اسلام خطر پيدا مى‏شود. خوارج چه كسانى بودند؟ خوارج مردمى بودند ظاهربين، مردمى بودند كه اساساً عمق را نمى‏ديدند، آينده را درك نمى‏كردند، شعاع ديدشان بسيار كوتاه بود ولى متعبد و متدين و معتقد و عابد و زاهد بودند. على عليه السلام آنها را رياكار نمى‏دانست. اين‏همه انتقادى كه از آنها كرده است نگفته اينها در عبادتشان رياكار بودند، مى‏گويد اينها كج‏فهم و كج انديشه بودند.

حديث ديگر از پيغمبر اكرم : اميرالمؤمنين على عليه السلام  مى‏فرمايد كه من از پيغمبر شنيدم: انّى لا اخافُ عَلى‏ امَّتى مُؤْمِناً وَ لا مُشْرِكاً من نه از مؤمن بر امت خودم نگرانم و نه از مشرك. امَّا الْمُؤْمِنُ فَيَمْنَعُهُ اللَّهُ بايمانِهِ اما مؤمن همان ايمانش كافى است كه مانع اين بشود كه آسيبى از ناحيه او برسد . وَ امَّا الْمُشْرِكُ فَيَقْمَعُهُ اللَّهُ بِشِرْكِهِ اما مشرك و كافر، آن كه از ظاهر و باطنش كفر مى‏ريزد، خدا او را هم به موجب شركش قلع و قمع مى‏كند. (اين همان مفاد الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذينَ كَفَروا مِنْ دينِكُمْ است)

وَ لكِنّى اخافُ عَلَيكُمْ كُلَّ مُنافِقِ الْجَنانِ عالِمِ اللِّسانِ يَقولُ ما تَعْرِفونَ وَ يَفْعَلُ ما تُنْكِرونَ .اما آن كه من از ناحيه او بيمناك و نگرانم منافقها و دوروهاست، آنهايى كه زبان و ظاهرشان رو به يك سو و قلب و باطنشان رو به سوى ديگر است.

متظاهرهاى بى‏دين: عالم اللسان زبانش عالم است، به زبانش مؤمن و مسلمان است. چون عالم است زبانش خوب مى‏گردد اما قلبش پر از نفاق و دورويى است.پس حالاكه نگاه مى‏كنيم مى‏بينيم پيغمبر اكرم از دو دسته بيمناك و خائف است. يك دسته عالم، زيرك ولى منافق، ظاهر مسلمانِ باطن كافر، و يك عده ديگر مسلمان عابد اما بى‏بصيرت و جاهل.

حديث سومی از پيغمبر هست، فرمود: قَصَمَ ظَهْرى رَجُلانِ: عالِمٌ مُتَهَتِّكٌ وَ جاهِلٌ مُتَنَسِّكٌ. آن حديث هم مضمون اين دو حديث را بيان مى‏كند. فرمود دو دسته كمر مرا شكستند. شكستن كمر پيغمبر يعنى چه؟ يك وقت يك كسى گناهكار است اما يك گناهكارى كه اثر سوء گناهش فقط به خودش مى‏رسد، شرش فقط متوجه خودش مى‏شود. ولى يك كسى هست كه انحرافش سبب مى‏شود كه راه بر پيغمبر بسته بشود، يعنى مردم را گمراه مى‏كند و از راه بيرون مى‏برد. اين است كه پيغمبر اكرم فرمود دو دسته كمر مرا خرد كردند و شكستند، يعنى اين دو دسته سد راه اسلامند، نه تنها خودشان عاصى و گناهكار و بدبخت و شقى و جهنمى هستند، بلكه سد راه اسلامند، سبب گمراهى مسلمين ديگر هستند: عالم پرده‏در و جاهل متعبد و متنسك. اين هم همان مضمون است.

چرا دستور پيامبر صلى الله عليه و آله درباره خلافت على عليه السلام اجرا نشد؟

اين سؤال براى هركسى به وجود مى‏آيد كه چطور شد با آن همه تأكيدات و اصرارهايى كه پيغمبر اكرم در زمينه خلافت على عليه السلام كرد در عين حال اين موضوع به مرحله اجرا در نيامد؟ از زمان غدير تا وفات رسول اكرم در حدود دوماه و نيم فاصله شد، چطور شد كه مسلمانان وصيت پيغمبر اكرم را درباره على عليه السلام ناديده گرفتند؟

نظريه اول‏

اين را چند جور مى‏شود توجيه و تفسير كرد. يكى اينكه بگوييم مسلمين يكمرتبه همه نسبت به اسلام و پيغمبر متمرد و طاغى شدند، روى تعصبات قومى و عربى؛ به اين مسئله كه رسيد همه آنها يكمرتبه از اسلام رو برگرداندند. اين يك جور توجيه و تفسير است ولى وقايع بعد اين جور نشان نمى‏دهد كه مسلمين يكمرتبه از اسلام و از پيغمبر به طور كلى روبرگردانده باشند كه نتيجه‏اش اين است كه بايد به حالت اول جاهليت خودشان و بت‏پرستى برمى‏گشتند.

نظريه دوم‏

فرض دوم اين است كه بگوييم مسلمين نخواستند نسبت به اسلام متمرد شوند ولى نسبت به اين يك دستور پيغمبر جنبه تمرد به خودشان گرفتند؛ اين يك دستور به علل و جهات خاصى مثلًا كينه‏هايى كه از ناحيه پدركشتگى‏ها با على عليه السلام داشتند يا به قول بعضى از اهل تسننِ امروز نمى‏خواستند كه نبوت و خلافت در يك خاندان قرار داشته باشد، تحملش برايشان مشكل بود. يا آنكه آن حالت عدم تساهل و سخت‏گيرى و صلابت و انعطاف‏ناپذيرى على عليه السلام خودش عاملى است. بعضى از علماى معاصر اهل تسنن اين را يكى از علل ذكر كرده‏اند، گفته‏اند حالت صلابت و شدت و انعطاف‏ناپذيرى على كه به اين صفت در ميان مسلمين شناخته شده بود موجبى بود كه مسلمين- البته آنها به اين صورت نمى‏گويند كه نصّ پيغمبر را كنار گذاشتند- چشمشان به طرف على نمى‏رفت و مى‏گفتند اگر او روى كار بيايد ملاحظه احدى را نمى‏كند، چون تاريخ زندگى على نشان داده بود.

به هر حال اين هم يكى از جهاتى است كه بعضى گفته‏اند. ولى‏با اينها حادثه به اين مهمى را نمى‏شود توجيه كرد: همه مسلمين يكمرتبه مرتد شدند و از اسلام برگشتند. چطور مى‏شود چنين حرفى را گفت؟! مسلمين همه در اين يك مسئله تمرد پيشه كردند. خيلى بعيد نيست ولى آيا همه مسلمانها را مى‏شود گفت متمرد شدند يا يك مسئله ديگرى در كار است و آن اين است:

نظريه صحيح: مسلمين اغفال شدند

مسلمين در اين مسئله اغفال شدند؛ يعنى عده‏اى متمرد شدند، آن عده زيرك متمرد عامه مسلمين را در اين مسئله اغفال كردند. آيه‏اى در اول خواندم، از اين آيه ما مى‏توانيم بحث خودمان را شروع كنيم و هم مى‏توانيم از همين آيه استنتاج و نتيجه‏گيرى كنيم. همين آيه‏اى است كه درباره نصب اميرالمؤمنين يعنى بعد از تعيين اميرالمؤمنين به خلافت نازل شد. آيه اين است: الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذينَ كَفَروا مِنْ دينِكُمْ امروز كافران از دين شما مأيوس گشتند؛ يعنى از امروز ديگر كافران نااميدند كه از راه كفر، از خارج حوزه اسلام به اسلام حمله كنند، ديگر مأيوس شدند كه از اين راه نتيجه بگيرند، فهميدند كه ديگر اسلام را نمى‏شود از بيرون كوبيد. فَلاتَخْشَوْهُمْ مسلمانها! ديگر از كافران بيم نداشته باشيد و نگران نباشيد. تا اينجا دو جمله است:

جمله اول يك واقعيت تاريخى را بيان مى‏فرمايد. در جمله دوم تأمين مى‏دهد. در جمله اول مى‏گويد آنها ديگر كارى نخواهند كرد چون نااميدند، ديگر بعد از اين‏فعاليتى نخواهند داشت. در جمله دوم تأمين مى‏دهد كه خيالتان از ناحيه آنها ناراحت نباشد. قرآن در آيات زيادى- البته آياتى كه قبل از اين آيه بوده است و در سالهاى پيش نازل مى‏شد- هميشه مسلمين را از خطر كفار بيم مى‏داد. اما در اينجا بعد از حادثه نصب على عليه السلام به خلافت، مى‏گويد ديگر بعد از اين بيمى نيست، از ناحيه آنها نگرانى نيست.

جمله بعد خيلى عجيب است: وَ اخْشَوْنِ از ناحيه آنها بر دين خودتان نگران نباشيد اما از من بترسيد. معنايش اين مى‏شود كه از ناحيه من نگران باشيد. يعنى چه از ناحيه خدا نگران باشيم؟ از ناحيه دشمن نگران نباشيم اما از ناحيه دوست و صاحب دين، از ناحيه خدا نگران باشيم! برعكس، از ناحيه خدا بايد اميدوار باشيم، پس چرا قرآن مى‏گويد از ناحيه خدا نگران باشيد؟ نكته و جان كلام همين جاست.

در روايتى پيامبر گرامى اسلام به اصحابش فرمود: «به زودى گروهى بعد از شما مى آيند كه يك نفر از آنان اجر پنجاه نفر از شما (صحابه) را دارد». اصحاب گفتند: «يا رسول الله! ما با تو در بدر و احد و حنين شركت داشتيم و قرآن در ميان ما نازل شد». پيامبر فرمود: «اگر بر شما وارد مى شد آن چه آنان تحمل مى كنند، مانند صبر آنان صبر نمى كرديد».

مؤمنان آخرالزمان، به فرموده اميرمؤمنان: «در كارها و فداكارى هاى نيك و بزرگ مسلمانان صدر اسلام شريك اند». «و اينان كسانى اند كه پيامبر، آنان را برادر خود خوانده و آرزوى ديدار آنان را كرده است» و «افرادى هستند كه خداوند، آنان را اولياى خود خوانده است».

ولایتعهدی چرا؟

شخصی به امام رضا علیه‏السلام اعتراض کرد که شما چرا ولایتعهدی را پذیرفته و در دستگاه طاغوتی مأمون وارد شدید؟ در حالی که شما اهل بیت، انسانهای پاک و مطهر و از ستمگران بیزار هستید! امام رضا علیه‏السلام فرمود: آیا شأن پیامبر بالاتر است یا شأن جانشین پیامبر؟ گفت: شأن پیامبر. امام دوباره از شخص معترض سؤال کرد: یک پادشاه مشرک بدتر است یا یک پادشاه مسلمان فاسق؟ گفت: پادشاه مشرک. فرمود: آیا جرم کسی که همکاری با دستگاه جور را خود درخواست کند بالاتر است یا کسی که با زور وادار به همکاری اش کنند؟ گفت: آن کسی که خود درخواست کند. امام رضا علیه‏السلام بعد از این پاسخها فرمود: یوسف صدّیق پیامبر بود و عزیز مصر کافر مشرک.
حضرت یوسف خود تقاضا کرد که با حکومت کفر همکاری کند، قرآن در این زمینه از زبان آن نبی والا مقام می‏فرماید: «اجْعَلْنی عَلی خَزائِنِ الاَْرْضِ اِنّی حَفیظٌ عَلیمٌ»؛(14) «مرا به سرپرستی خزینه‏های سرزمین [مصر [بگمار که پاسداری دانا هستم». [البته حضرت یوسف با این عمل خود می‏خواست مقامی را اشغال کند که از آن بهترین استفاده را بکند.] عزیز مصر کافر بود و مأمون مسلمان فاسق. یوسف علیه‏السلام پیامبر بود و من وصی پیامبرم. یوسف پیشنهاد همکاری با حکومت داد ولی مرا به این کار مجبور کرده‏اند.(15)
به این ترتیب حضرت رضا علیه‏السلام به مرد پرسشگر فهمانید که من کاری کرده‏ام که یک پیامبر الهی انجام داده است و آن هم مورد رضایت الهی بود.